از این رو تدوین و تصویب قوانینی برای حفظ باغات، توسعه فضای سبز، ممانعت از قطع درختان، ساماندهی آنتن‌ها و دکل‌های مخابراتی یا جمع آوری دکل‌های برق فشار قوی از سطح شهر، استفاده از انرژی‌های پاک و اعمال استاندارد‌های لازم برای تولید سوخت خودروها، همه و همه بخشی از تلاش‌های اعضای شورای شهر در جهت ارتقای کیفیت و تأمین سلامت و نشاط و بالندگی زندگی شهروندان است. به همین منظور در آستانه روز درختکاری و هفته منابع طبیعی از معصومه ابتکار، رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر درباره اهمیت توسعه فضای سبز و اقدامات مدیریت شهری در این باره پرسیدیم.
شورای شهر تهران سال‌هاست برای توسعه شهری زیست‌پذیر به‌ویژه در سال‌های اخیر اقدامات گسترده‌ای انجام داده است؛ اقداماتی که هر کدام یا در قالب مصوبه یا دستورالعمل به سازمان‌ها و نهادهای شهرداری برای اقدام اجرایی مورد توجه قرار گرفته است. تردیدی نیست که شورای شهر در سومین دوره از فعالیت‌اش بیشترین توجه را به توسعه فضاهای سبز کرده است و توانسته از شهرها محیط‌های زیست‌پذیرتر بسازد. از یک سو تشکیل کمیته محیط‌زیست شهر تهران و بررسی مشکلاتی نظیر آلودگی هوا در آن و از سوی دیگر تصویب برنامه‌هایی که به حفظ و توسعه فضای سبز شهر تهران کمک می‌کند از جمله این اقدامات است.
- در 5 سالی که به‌عنوان رئیس کمیته محیط‌زیست در شورای شهر حضور داشته‌اید مصوبات شورای اسلامی شهر تهران در حوزه حفظ و توسعه فضای سبز را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در ارتباط با بحث فضای سبز، شورای شهر مصوبات متعددی دارد که مهم‌ترین آنها سیاست‌ها و الزامات طرح جامع و تفصیلی است که سال گذشته الزاماتش تصویب شد و تماما اشاره به مسئله حفظ فضاهای سبز، حفظ باغات، توسعه فضای سبز و سیاست‌های تشویقی دارد تا مردم، بخش خصوصی و تجاری فضاهای سبز را متناسب با جمعیت پذیری توسعه دهند و حفظ کنند. این سند طرح تفصیلی همین روزها نهایی و برای اجرا ابلاغ می‌شود.
- آیا شما نسبت به اجرای موفقیت‌آمیز طرح تفصیلی خوش‌بین هستید؟
نگرانی‌های زیادی وجود دارد البته در گذشته هم طرح‌های مورد استناد از این دست داشتیم؛ یعنی در سال‌های اخیر شهر فاقد طرح نبود اما متأسفانه انحراف از طرح اتفاق افتاده و تفسیرهای متفاوت از آن طرح‌ها موجب بسط ساختمان‌سازی و جمعیت‌پذیری شد و این نگران‌کننده است. درهرحال شورای شهر به سبب نگرانی‌هایی که از کمیسیون ماده5 به‌عنوان نهادی که تغییرات طرح جامع، تفصیلی و استثنائات قوانین شهرسازی را به تصویب می‌رساند، خواستار نظارت بر مصوبات این کمیسیون شد و در جلسه یکشنبه (30 بهمن) در پاسخ به اعتراض فرمانداری به این مصوبه شورای شهر که بر لزوم انطباق مصوبات کمیسیون ماده5 با سیاست‌های طرح جامع و تفصیلی تأکید داشت مخالفت کرد و با اکثریت آرا مجددا بر موضع خود پافشاری کرد؛ زیرا ما اعتقاد داریم این نظارت از سوی شورای شهر باعث جلوگیری از تغییر کاربری باغات و موجب توسعه فضای سبز می‌شود. علاوه بر این در کمیته محیط‌زیست شورای شهر نیز جلسات متعددی درباره سیاست‌های مرتبط با فضای سبز و به‌ویژه طرح جامع فضای سبز مثل باغات شهر تهران، کمربند سبز اطراف شهر و دیگر فضاهای سبز شهر تهران تشکیل داده و خواستار تجمیع این نتایج و مطالعات و یکپارچه‌سازی سیاست‌های آن شده است.
- شما عملکرد شهرداری را در رشد و توسعه فضای سبز چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در واقع شاهد رشد سرانه فضای سبز در اکثر مناطق و محلات شهر تهران هستیم. کمیته محیط زیست در بازدیدهای ادواری خود بر اساس شاخص‌های در اختیار، گزارش‌های شهرداری در مورد توسعه فضای سبز را ارزیابی می‌کند اما هنوز در مورد توزیع مناسب سرانه فضای سبز در برخی مناطق مثل 9 و 10 و خیلی محلات شهر تهران مشکل داریم و خواستیم اگر امکان تملک وجود دارد میزان اعتبار مورد نیاز برای تملک را اعلام کنند. اعتبارات لازم را پیش‌بینی کنیم تا در هر صورتی که شده حتی احداث پارک‌های کوچک محله‌ای اقدامات لازم صورت گیرد.
- فضای سبز چه نقشی در تلطیف و تصفیه هوای شهر می‌تواند داشته باشد؟
اینکه بعضی گونه‌های درختان در تصفیه هوا نقش دارند یا نه، مطالعات مختلفی صورت‌گرفته و همگی تأیید می‌کنند برخی گونه‌های درختان می‌توانند در این‌باره نقش مؤثری داشته باشند. از طرف دیگر درختان نقش بسیار ارزشمندی در تثبیت خاک، جلوگیری از رانش و فرسایش خاک و انتقال گردو غبار دارند همچنین در بحث تنوع زیستی ارزش این گونه‌ها و خدماتشان برای انسان و محیط زیست، حفظ منابع آب و خاک، تلطیف هوا و زیبایی منظر به همراه تأثیرات روحی و روانی بر آدمی تأیید شده است. در هرحال زیبایی یک درخت می‌تواند اثرات بسیار جدی روی نشاط و تغییر روحیه مردم داشته باشد.
- گونه‌هایی که شهرداری تهران در شهر کاشته آیا کارکرد لازم را در تلطیف هوا و زیبایی منظر داشته است
کمابیش توجه شده و شاهد پیشرفت‌هایی بودیم. در هر حال به‌نظر من باید به همه این کارکردها توجه کرد در عین حال موضوع سازگاری گونه‌های گیاهی با آب‌وهوای شهر تهران، میزان بارندگی، نوع خاک و استفاده حداقل از آفت‌کش‌ها را نیز باید مدنظر داشت و هر چه بیشتر به سمت استفاده از روش‌های بیولوژیک و طبیعی در نگهداری فضای سبز حرکت کرد. علاوه براین باید توجه داشت که این زیبایی در چهارفصل فراهم باشد و به همین دلیل باید از گونه‌های متنوع که در هر فصل زیبایی خود را داشته باشد استفاده کنیم که خوشبختانه شاهد پیشرفت‌های خوبی در این زمینه بودیم؛ به‌عنوان مثال درختان سوزنی‌برگ زیبایی خاص خود را دارند و در هر فصلی حتی پاییز و زمستان که همه برگ‌های درختان می‌ریزند این سوزنی‌برگ‌ها هستند که خوشبختانه به‌دلیل فتوسنتز همیشه برگ‌هایشان سبز و زنده‌اند و زیبا و هر چند کمتر از پهن‌برگ‌ها اما در تلطیف هوا نقش دارند.
- با توجه به محدودیت و ارزش افزوده زمین در شهر تهران که می‌توان از آن به‌عنوان 2 مشکل عمده بر سر راه توسعه فضای سبز به حساب آورد شما چه راهکاری را در این باره پیشنهاد می‌کنید؟
مثلا در مصوبه باغات شورای شهر این امکان داده شده تا در 30درصد از زمین ارتفاع بیشتری داشته باشند اما 60 درصد باغ به‌عنوان میراث طبیعی شهر حفظ شود؛ این خیلی مهم است. در طرح تفصیلی هم تشویق‌هایی شده تا مردم درختان و فضای سبز خود را حفظ کنند ضمن اینکه متقابلا در این راه شهروندان باید احساس تعهد کنند و برای حفظ درختان شهر احساس وظیفه کنند تا با مشارکت جمعی این اتفاق بیفتد البته سازوکار این امر را نیز شهرداری باید فراهم کند.
- با توجه به افزایش قیمت آب آیا شما نگرانی‌ای از کم‌شدن تعلقات مردم برای حفظ فضای سبز خانگی ندارید؟
البته این مشکل جدی است. طی سال‌های گذشته خوشبختانه در زمینه توسعه سیستم‌های تحت فشار، آبیاری قطره‌ای، آبیاری با آب خام و باران اتفاقات خوبی افتاده به‌طوری که شهرداری در هیچ جا از آب تصفیه شده برای آبیاری فضاهای سبز شهری استفاده نمی‌کند و به این وسیله شهرداری سهم خود را از آب شرب شهری جدا کرده است که نقش مؤثری در حفظ منابع آب برای شهروندان داشته اما از سوی دیگر بحث نگه‌داشت فضاهای سبز خانگی مطرح است و اینکه مردم دسترسی به آب خام ندارند و آبیاری اینگونه فضاها با توجه به افزایش قیمت آب شهری و تصفیه شده نیز نگرانی‌هایی بابت از بین رفتن اینگونه فضاهای سبز به وجود آورده است. باید تدابیری اندیشیده شود تا مردم از پرداخت هزینه‌های مضاعف بابت استفاده از آب تصفیه‌شده برای حفظ فضاهای سبز در اختیارشان خلاص شوند؛ مثلا اینکه شیر آب جمعی در بعضی محلات گذاشته شود که از طریق آن آب بین ساکنین آن محله زیر نظر مدیریت محلات تقسیم شود که البته تحقق این امر نیازمند برنامه‌ریزی بلند مدت است.
اقدام مناسب مدیریت شهری در توسعه فضای سبز
ما رشد خیلی خوبی داشتیم و به‌نظر می‌رسد در مجموع عملکرد خوبی از سوی مدیریت شهری در توسعه فضای سبز درون شهری و برون شهری اتفاق افتاده، البته بعضا شاهد قطع درخت در طرح توسعه بزرگراه‌های آزادگان و شهید چمران بودیم که با انتقاد از سوی شورای شهر مواجه و تأکید شد تا حتما جبران شود؛ به همین دلیل محوطه اطراف بزرگراه چمران درختکاری شد. در هر حال شورای شهر هیچ مورد از قطع درخت را اجازه نداده و حتی کلمه قطع درخت را حذف کرده است و به هیچ عنوان مجوزی برای قطع درخت تا کنون شورای سوم صادر نکرده اما بر حسب ضرورت و تحت شرایطی اجازه جابه‌جایی دادیم. در هرحال به‌رغم همه کارهای خوب و زحماتی که از سوی سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران انجام شده و هیچکدام قابل انکار نیست، تا رسیدن به شاخص‌های مطلوب راه درازی مخصوصا از نظر توزیع فضای سبز در برخی مناطق داریم.
از این فرصت استفاده کرده و نگرانی‌های خود را در مورد احتمال واگذاری پارک پردیسان ابراز می‌دارم و اساسا طرح اینگونه مسائل از نظر من جای تعجب دارد. خوشبختانه تمامی اعضای شورای شهر تهران موضع واحد و یکپارچه‌ای در این باره دارند و بر ضرورت حفظ این پارک تأکید می‌کنند. ما معتقدیم که تمام پارک‌های شهر متعلق به مردم هستند و به هیچ عنوان امکان فروش اینگونه فضاها وجود ندارد. اگر روزی سازمان حفاظت محیط زیست دیگر متولی پارک پردیسان نباشد معلوم نیست چه اتفاقی برای این پارک می‌افتد؛ به همین دلیل هم پیشنهاد دادیم برای اجرای طرح جامع زیست بوم و حفظ پارک پردیسان حاضریم همکاری کنیم حتی اگر دولت با وجود اینکه درآمدهای بسیار بالایی هم در این سال‌ها داشته با مشکل مالی برای اداره این پارک مواجه است حاضریم اعتبارات لازم را اختصاص دهیم. در این باره مذاکراتی از سوی برخی اعضای شورای شهر با مسئولین مربوطه صورت گرفته و شورا بر موضع خود یعنی حفظ این پارک پافشاری کرده است. درهرحال سند این پارک به نام دولت جمهوری اسلامی و سازمان حفاظت محیط‌زیست صادر شده و کاربری آن تحقیقاتی، پژوهشی، اکولوژیک، تفریحی و آموزشی است و شورای شهر قطعا به‌عنوان نهادی که بر اجرای سیاست‌های کلانشهر تهران و طرح تفصیلی نظارت دارد موضع خود را اینگونه بیان می‌کند و درصورت لزوم اقدامات دیگری را نیز در مقابله با فروش پارک پردیسان انجام خواهد داد.
